Za istoriju se kaže da je učiteljica života. Teško je u to poverovati. Do istorijske istine nekada je nemoguće doći ili se prikriva. Istorije se pišu, u najvećem broju slučajeva, po ideološkim ili nacionalnim kriterijima ili po uputstvima vladajućih političkih garnitura. Prava istina je vrlo često skrivena, autentična dokumenta su nestala ili uništena, a umesto njih za dokaze se podmeću ona falsifikovana.

 

Kako vreme odmiče, smanjuje se broj svedoka, a to znači i mogućnost provere šta se stvarno događalo. Ali ni svedocima ne treba preterano verovati. Njihova istina ne mora biti istorijska istina, pišu i govore pod različitim pritiscima, istinu pretvaraju u laž, da bi sačuvali goli život ili živote svojih najbližih. A neretko iz “patriotskih uverenja“.

 

Svaka istorija, a posebno ona balkanskih naroda, puna je mračnih mesta, prećutanih, zaboravljenih, sa uverenjema da vreme donosi zaborav, a da će iskrivljena istina vremenom postati jedina istina. Mnogo toga može se staviti na dušu istoričarima koji pišu lažnu, a ne pravu i potpunu sliku o istorijskim događajima.

Kumanovo, Skoplje, Priština, Đakovica, Prizren, Drač, Debar su samo imena nekih gradova u kojima su Albanci doživeli pogrom. Članovi međunarodne komisije su zaključili da su balkanski ratovi bili inspirisani “megalomanskim” idejama Velike Grčke, Velike Bugarske, Velike Srbije. Izveštaj govori o brojnim kršenjima međunarodnih konvencija i zločinima koje su tokom rata činile vojske svih država učesnica, a praksu etničkog čišćenja opisuje kao “normalnu i tradicionalnu pojavu u svim balkanskim ratovima i ustancima”

 

Srpska istoriografija nije u tom pogledu nikakav izuzetak. Mnogo je toga prećutano, bilo da je reč o daljoj prošlosti ili o ovoj savremenoj, pa i o događajima kojima smo i sami mogli da svedočimo. U poslednje dve godine državne institucije bile su angažovane u obeležavanju godišnjice donošenja Milanskog edikta koja zapravo nema nikakve stvarne veze sa srpskom istorijom i godišnjice Balkanskih ratova 1912. – 1913. koji jesu jedan od bitnih i važnih delova te istorije i čije se posledice protežu sve do današnjih dana.

 

Povodom Balkanskih ratova napisani su brojni prigodni i slavljenički tekstovi o vojničkom junaštvu i velikim pobedama srpske vojske. Prećutano je kako je zapravo izgledalo naličje tog “herojskog poduhvata“. O tome postoje verodostojni, različiti i nezavisni izvori koji bacaju pravo i puno svetlo na istinu o balkanskom vojevanju. To su, između ostalih, rad Karnegijeve komisije i njen izveštaj o ratnim zločinima, pisanje strane štampe, svedočenja Lava Trockog i Dimitrija Tucovića.

 

Karnegijeva zadužbina za međunarodni mir poslala je 1913. godine svoju komisiju koju su uglavnom činili univerzitetski profesori iz Francuske, Velike Britanije, SAD-a, Nemačke, Austrije i Rusije na Balkan da proveri glasine o velikim zločinima koji se tamo događaju. Komisija je u svom izveštaju saopštila da su “kuće i čitava sela pretvorena u pepeo, nenaoružano stanovništvo je masovno masakrirano, zabeleženi su užasni akti nasilja, pljačke i surovosti svake vrste – to su sredstva koja je primenjivala i još uvek primenjuje srpsko-crnogorska vojska u cilju potpunog preinačenja etničkog karaktera oblasti naseljenih isključivo Albancima“. Izbijanje Prvog svetskog rata sprečilo je donošenje međunarodnih sankcija počiniocima velikih zločina.

 

O zločinima vojnih i paravojnih jedinica objavljeni su brojni tekstovi u svetskoj štampi, francuskoj, austrijskoj, italijanskoj, nemačkoj, engleskoj, danskoj, rumunjskoj, ruskoj, američkoj i srpskoj opozicionoj. Mogu se pronaći u arhivama. To su svedočenja o masovnim pogubljenjima albanskog stanovništva, uništenjima gradova i sela, pljački, silovanjima…

 

Kumanovo, Skoplje, Priština, Đakovica, Prizren, Drač, Debar su samo imena nekih gradova u kojima su Albanci doživeli pogrom.

Od istorije treba učiti. Oni koji ne uče ponavljači su, sa katastrofalnim posledicama. Skrivanje ili nepoznavanje tamnih mrlja u sopstvenoj istoriji višestruko se plaća. A zločini i njihove žrtve, ma koliko duboko bili pokopani, pre ili kasnije pojavljuju se na površini kao svedoci istine. Ta istina još uvek ne postoji u savremenim srpskim udžbenicima istorije, nema je u medijima, ni u govorima političara

 

Članovi međunarodne komisije su zaključili da su balkanski ratovi bili inspirisani “megalomanskim” idejama Velike Grčke, Velike Bugarske, Velike Srbije. Izveštaj govori o brojnim kršenjima međunarodnih konvencija i zločinima koje su tokom rata činile vojske svih država učesnica, a praksu etničkog čišćenja opisuje kao “normalnu i tradicionalnu pojavu u svim balkanskim ratovima i ustancima”:

 

Lav Trocki izveštavao je sa balkanskih bojišta za jedan ruski list. Zahvaljujući ‘‘jednom srpskom prijatelju“, dok je rat još trajao uspeo je da se probije do Skoplja nekoliko dana posle bitke kod Kumanova. Zastrašujući su njegovi opisi o postupanju vojske prema muslimanskom stanovništvu. “Cela albanska sela pretvorena su u vatrene stubove – daleke i bliske sve do železničke pruge…Nastambe, imovina sticana od strane očeva, dedova i pradedova nestala je u plamenu…

 

Dva dana pre mog dolaska u Skoplje, prva stvar koju su stanovnici izjutra videli, kada su se probudili, bila je gomila albanskih leševa sa odrubljenim glavama ispod glavnog mosta na Vardaru, u samom centru grada…U svakom slučaju bilo je jasno da ti ljudi odrubljenih glava nisu bili ubijeni u borbi…“ Takvih prizora užasa i strašnih zločina ima mnogo u zapisima Lava Trockog, ali i drugih stranih novinara.

 

Dimitrije Tucović, kritikujući osvajačku politiku prema Albaniji, piše da je ovakva imperijalistička politika “prvi put sa lica srpskog naroda skinula veo jedne poštene nacije koja se bori za svoje oslobođenje“, potsećajući da je Srbija htela izlazak na more i jednu svoju koloniju, ali je ostala bez izlaska na more, a od zamišljene kolonije stvorila je krvnog neprijatelja. Tucović zaključuje da je “bezgranično neprijateljstvo“ albanskog naroda prema Srbiji prvi rezultat albanske politike srpske vlade…“da je izvršen pokušaj ubistva sa predumišljajem nad celom jednom nacijom što je zločinačko delo za koje se mora ispaštati“.

 

Od istorije treba učiti. Oni koji ne uče ponavljači su, sa katastrofalnim posledicama. Skrivanje ili nepoznavanje tamnih mrlja u sopstvenoj istoriji višestruko se plaća. A zločini i njihove žrtve, ma koliko duboko bili pokopani, pre ili kasnije pojavljuju se na površini kao svedoci istine.

 

Ta istina još uvek ne postoji u savremenim srpskim udžbenicima istorije, nema je u medijima, ni u govorima političara.