Slobodan Šoja
Malo je velikih istorijskih ličnosti dvadesetog stoljeća koji nisu bili predmet kontroverzi i različitih tumačenja. Među miljenicima istorije koji su od prvog trenutka pa do danas bili i ostali veliki, netaknutog sjećanja i neugaslog divljenja, posebno se ističe Charles de Gaulle.
Poslije De Gaulleove smrti, 9. novembra 1970. godine, ostao je golizam, polukonzervativna koncepcija koja na unutrašnjem planu počiva na moći države, a na spoljnom planu na posebnoj izgradnji Evrope država nacija.
Nakon predsjedničkih izbora u Francuskoj, a uoči skupštinskih izbora, sredinom juna 2022. godine, postavlja se pitanje šta je danas ostalo od De Gaulleovog nasljeđa, ko danas baštini njegovu politiku, da li je De Gaulle potreban danas Francuskoj i Evropi i kako bi se danas o njemu govorilo?
Istinski vizionar, politički strateg i demokratski monarh, general Charles de Gaulle predstavlja središnju političku figuru istorije iza 1945. godine. Inteligentan, pronicljiv, mudar i jednostavan, De Gaulle je znao savršeno osjetiti vjetrove istorije i boriti se protiv njih od prvog trenutka.
Imao je nepogrešiv osjećaj šta je francuski interes, kako unutrašnji tako i spoljni. Svi konci svjetske politike bili su mu savršeno jasni, a prepoznavao je u začetku kuda idu razni međunarodni procesi, naročito oni skriveni.
Činjenica je da i danas za francuske suvereniste Charles de Gaulle predstavlja ”kompas za četiri strane svijeta: duh otpora, narodni suverenitet, nacionalnu nezavisnost i humanizam”, ali je činjenica da su se jedno vrijeme i na ljevici i na desnici pozivali na njega.
Zanimljivo je također da su se tokom posljednje predsjedničke kampanje u Francuskoj generalu divili i liderka desne desnice Marine Le Pen; ali i lider lijeve ljevice Jean-Luc Mélenchon kao i komunist Fabien Russel.
De Gaulle je uistinu bio za okupljanje svih Francuza i zato je bolje kazati da je, iako ubijeđeni desničar, bio iznad i ljevice i desnice. Za desnicu je predstavljao državni autoritet, osnivača stabilne Republike pa je izgledao kao republikanski monarh. Za ljevicu je bio borac za slobodu, socijalnu pravdu, reformator oslobođenja, dekolonizator.
Za antiliberale bio je branilac intervencionističke države, planifikator. Za suvereniste, on je bio protivnik nadnacionalnih institucija i struktura. Ukratko, ne čudi što u Francuskoj 3.633 opštine imaju glavnu ulicu koja nosi ime Charles de Gaulle.
Ali dvije ključne stvari treba stalno imati u vidu kad se govori o De Gaulleu, naročito danas. Prvo, bio je natprirodno moćna i dominantna istorijska ličnost na koju niko, ali baš niko, nije mogao uticati, dok je on spontano i snažno uticao na desetine miliona ljudi.
Drugo, svi njegovi sljedbenici to su postajali iz ubjeđenja i ponosa. Stoga je golizam istinski živio i djelovao u Francuskoj decenijama poslije njegove smrti. Međutim, kako odmiče naše stoljeće, golizam sve manje živi u Francuskoj, a sve joj je potrebniji. To ne znači da neće oživjeti, u nekim dalekim danima sklada i savršenstva.
Šest godina poslije generalove smrti njegovi sljedbenici na desnom političkom spektru osnivaju 1976. godine golističku partiju čiji je prvi i dugogodišnji predsjednik bio Jacques Chirac. Od svog osnivanja Okupljanje za Republiku (RPR) će, uz male pauze, dominirati francuskim političkim životom otprilike četvrt vijeka. Sa dolaskom na vlast Emmanuela Macrona partija naglo nestaje.
Iako naizgled kompaktna grupa velikih i snažnih političkih imena odanih generalovoj tradiciji, prirodno je bilo očekivati pojavu različitih struja. Na jednoj strani bila je liberalna i proevropska struja koja će se, septembra 1992. godine, snažno sukobiti sa socijalnom, suverenističkom i neevropskom strujom, prilikom referenduma o ugovoru iz Maastrichta.
Pobijedila je moćnija, ali ne i popularnija struja. Chirac jest bio ubijeđeni golista, ali vrijeme je uradilo svoje. Evropa i Francuska udaljavale su se od De Gaulleove vizije Evrope i Francuske.
De Gaulle Evropu zamišlja kao jednu međunarodnu organizaciju koja ima zadatak da sačuva autonomiju naspram dvije supersile, SSSR i SAD. Bio je žestoki protivnik evropskog supranacionalizma. Smatrao je da se Francuska ne smije utopiti u evropskom moru. ”Evropa se može izgraditi na dva načina: supranacionalnom integracijom ili saradnjom država i nacija. Ja sam za ovaj drugi.”
Želio je Evropu država nacija koje bi sačuvale svoj suverenitet i svoj istorijski i kulturni identitet. ”Ako želite da se nacije ujedine, nemojte ih spajati kao da su kestenovi pa da od tog nastane kesten pire! Dovoljno je da se pojedine vlade dogovore da jednog dana naprave konfederaciju u kojoj će postojati neke zajedničke nadležnosti, sve drugo ostalo bi nezavisno.”
Manje je poznato da je, paralelno sa njemačkom i francuskom politikom izgradnje neke posebne Evrope, Američki komitet za ujedinjenu Evropu, osnovan 1948. godine, radio sa drugom i probranom ekipom na stvaranju federalne evropske vlade koja bi nadilazila nadležnosti pojedinih državnih vlada.
Ovaj komitet nisu činili kulturnjaci ili diplomati već ljudi iz tajnih službi i vojske sa jasno zacrtanim ciljevima. Jednom prilikom De Gaulle je kazao kako Jean Monnet radi za Amerikance, a ne za Francusku!
De Gaulleova vizija Evrope nije bila utemeljena na ideološkim ili političkim faktorima već istorijskim i kulturološkim. U Strasbourgu 23. novembra 1959. Charles de Gaulle će kazati: ”Evropa od Atlantika do Urala, to je Evropa gdje se rodila i cvjetala moderna civilizacija. Takva Evropa će jednog dana odlučivati o sudbini svijeta.”
De Gaulleova Evropa je išla od Berlioza do Čajkovskog, od Dostojevskog do Hugoa. Želio je kazati da, s onu stranu uvijek promjenjive istorije, postoje duboke realnosti koje uvijek ostaju netaknute. Neke su geografske, a neke ljudske i kulturne prirode.
Ovakvim pristupom brisana je jednim potezom gvozdena zavjesa i otvorena zajednička kulturološka vrata evropskom Sovjetskom Savezu. De Gaulle jest bio naglašeni antikomunist, ali nije bio za nepriznavanje i ignorisanje komunističkih zemalja. Stoga se može smatrati prirodnim i tako važnim posrednikom između dvaju svjetova.
Da stvar bude zanimljivija, u Evropi od Atlantika do Urala, Evropi u kojoj bi dominirao dvojac Francuska i Njemačka, ne bi bilo mjesta za Veliku Britaniju!
Charles de Gaulle je Britance smatrao trojanskim konjem SAD. Znao je dobro da ga Amerikanci i Englezi privatno snimaju čak i u palati. Nije stoga iznenađenje što je Velika Britanija postala članica Evropske ekonomske zajednice tri godine poslije generalove smrti.
Uvijek je bio sumnjičav prema Amerikancima i NATO paktu. Osjetivši na vrijeme da NATO prerasta u nešto što De Gaulle nije želio slijediti, marta 1966. godine američkom predsjedniku Lyndonu Johnsonu saopštava da ne dovodi u pitanje postojanje NATO-a i francusku podršku, ali naglašava da Francuska želi očuvati svoj vojni suverenitet i komandu.
Istovremeno ljubazno moli da stotinu hiljada zvaničnika NATO-a napuste Francusku. Nikad niko u Evropi nije pokazao Amerikancima takvu snagu vlastite nezavisnosti.
Posljednji kratkotrajni proplamsaj golizma progovorio je 14. februara 2003. godine kroz ministra spoljnih poslova Francuske Dominiquea de Villepina kad se na sjednici Vijeća bezbjednosti UN-a usprotivio američkoj agresiji na Irak tražeći da prvo nuklearna inspekcija završi svoj posao.
Govor je završio u stilu generala De Gaullea: ”U ovom hramu Ujedinjenih naroda mi smo čuvari jednog ideala, mi smo čuvari jedne savjesti. Naša teška odgovornost i naša velika čast traže od nas da prioritet uvijek damo mirnom razoružanju i miru.”
Francuska će biti žestoko kažnjena, malo sankcijama, malo upozorenjima. Kazna je bila efikasna. Šest godina poslije, aprila 2009. Francuska se vraća u NATO.
Dominique de Villepin sačuvao je golistička uvjerenja, ali se ”dobrovoljno” prestao baviti politikom. Ostao je samo ono što je uvijek bio, lucidan intelektualac i pisac. Nikad se nije javno pokajao zbog svoje tada hrabre politike koja je zbog prevelike usamljenosti i straha bila osuđena na neuspjeh.
Prije nekoliko dana, 14. maja 2022. godine, na svjetskom frankofonom kanalu TV5 Monde, ponovo je briljirao u suptilnoj analizi u kojoj je biranim i sjajno odvaganim riječima ostavio svakom priliku da razmišlja o zabludjeloj planeti koja surovo briše vrijednosti do kojih je Francuska uvijek držala.
Kao da je iz njega progovorio umjereni i ažurirani Charles de Gaulle. Onaj koji je danas opasan i nepoželjan i koji bi, da se nekim čudom pojavi, bio proglašen glasnogovornikom ekstremne desnice.
Nema više onih vremena. Posljednjih mjeseci nikad nismo bili dalje od De Gaulleovog nasljeđa koga izgleda danas nema ko nositi na vlastitim plećima. Nestalo je državnika, dolazi vrijeme poslušnika. Solisti su nestali, došlo je vrijeme horskog pjevanja. Pjevanja koji ne proizvodi pjesmu već plač i očajanje.
UKOLIKO VAM SE TEKST DOPADA I VOLITE NEZAVISNO I KVALITETNO NOVINARSTVO, VI MOŽETE PODRŽATI AUTOGRAF PA I NAJMANJOM MOGUĆOM UPLATOM NA NAŠ RAČUN ILI PREKO PAYPAL-A. HVALA! ZA VIŠE INFORMACIJA I PRECIZNE UPUTE KLIKNITE OVDJE.
Još tekstova ovog autora:
- O Ukrajini će se uskoro govoriti kao o novoj Palestini
- Pretužno je da su glavni nosači zla u BiH isključivo mladi
- I ZAVNOBiH i Dayton mogu od BiH napraviti ozbiljnu zemlju
- Mat Ukrajini u dva poteza
- B-H izbori: dobili smo što smo tražili i zaslužili
- Nacija i antinacija kao profesija i veliki biznis
- Ilijada i Travnička hronika u Sarajevu
- U vezi Rezolucije Bundestaga o BiH: jedno moje ”hm”
- BiH je zemlja koja mnogo sanja, a živi nepodnošljivu javu
- Dok teško ranjena Ukrajina krvari, u BiH najteže tek dolazi
