Zoran Đinđić: I filozof i političar (3)

Neophodno je strpljenje i naporan rad.

Zoran Đinđić, 2000.

* * *

Krizu Jugoslavije Zoran Đinđić je smatrao latentnom od 1945. godine, zaoštrenom od šezdesetih godina, a dramatično otvorenom od polovine osamdesetih godina prošloga veka, upravo kada se on iz Nemačke vratio u zemlju.

Pitao se da li ima paradoksa u činjenici da: “Nikada u našoj istoriji nije toliko toga učinjeno u ime afirmacije nacija. Istovremeno, nikada se jugoslovenske nacije nisu osećale tako ugroženima, osujećenima i obespravljenima kao danas. Gde je rešenje ovog paradoksa?”

U traženju odgovora na ovo pitanje, sa već učvršćenim stanovištem o građanskom društvu i individuumu kao temelju njegove konstitucije, odnosno socijalističkom društvu koje isključuje individualnu perspektivu, Đinđić je došao do zaključka da su, u ipak kompleksnom jugoslovenskom društvu, blokirani kanali komunikacije na svim nivoima, i da je ono bilo osuđeno na arbitražu: diktatura je bila funkcionalna. To je, po njemu, trebalo da sugerira način rešenja krize.

Pitao se da li ima paradoksa u činjenici da: “Nikada u našoj istoriji nije toliko toga učinjeno u ime afirmacije nacija. Istovremeno, nikada se jugoslovenske nacije nisu osećale tako ugroženima, osujećenima i obespravljenima kao danas. Gde je rešenje ovog paradoksa?”

U to vreme, na stranicama dnevnih listova i nedeljnika u Beogradu, vođena je diskusija o uzrocima krize i njenom rešenju. Iz te diskusije jedva da je izostao ikoji poznatiji pripadnik srpske inteligencije.

Među učesnicima je postojala saglasnost da je već avnojevska konstitucija oštetila interese dijasporičnog srpskog naroda, a da ih je konfederalni Ustav 1974, zbog prerogativa nacionalne države koje je dao jugoslovenskim republikama, vitalno ugrozio.

Sam Zoran Đinđić je smatrao da bi “Jugoslavija… možda izgledala drugačije da je kojim slučajem u prvim danima njenog reformisanja dominiralo socijalno-individualno a ne nacionalno-etničko”.

Ali, zašto nije?

Zorana Đinđića ne treba posmatrati izolovano, već u okviru pomenute diskusije.

Većina njenih učesnika je bila za redosled: prvo promena ustava, pa demokratija.

Đinđić je odbacivao svako rešenje “pesnicama” i “izvozom revolucije” iz Srbije ne isključujući nikada dogovor.

Posle Versaja, Jajca, Briona i, kako je govorio, četvrte dislocirane Jugoslavije, pledirao je za “petu Jugoslaviju”.

Ali, bez obuhvatnih promena jugoslovenskog društva ili jugoslovenskih društava nije nazirao rešenje krize.

Jugoslovenske republike nisu etnički jedinstvene monade i kao segmenti raspadnute celine zadržaće sve njene karakteristike. Umesto stabilnosti, nastaviće se njihovo fragmentizovanje na etničke manjine.

U esejima Zorana Đinđića, koje je on 1988/99. godine objavljivao u Književnim novinama, a koji će se zaokruženi pojaviti u njegovoj knjizi pod naslovom Jugoslavija kao nedovršena država, po Nenadu Dimitrijeviću je “prvi put na teorijski relevantan način afirmisana liberalna misao o pojedincu, društvu i politici”.

Na toj misli temelji se Đinđićevo shvatanje da “na kraju krajeva, nije važno šta neka država čini za pojedinca, ili šta pojedinac čini za državu, već šta taj pojedinac čini za samog sebe”.

U esejima Zorana Đinđića, koje je on 1988/99. godine objavljivao u Književnim novinama, a koji će se zaokruženi pojaviti u njegovoj knjizi pod naslovom Jugoslavija kao nedovršena država, po Nenadu Dimitrijeviću je “prvi put na teorijski relevantan način afirmisana liberalna misao o pojedincu, društvu i politici”

Šta znači nedovršena država?

Sve socijalističke države, uključujući i Jugoslaviju, imale su, podsećao je Đinđić, institucije moderne države (ustav, pravni sistem, izbore, ministre) a ipak to nisu bile.

Imajući u vidu Jugoslaviju, čiju je krizu analizirao, isticao je činjenicu da je, od Drugog svetskog rata, Komunistička partija bila jedini stvarni sadržaj političkog života, a sve ostalo privid.

Raspad partije morao je zato ugroziti jedinstvo države: “Bez partije nema političke komunikacije, nema saglasnosti, bez saglasnosti nema ustava. Dakle, bez partije nema ustava?” Kako izaći iz ove blokade? Jer, ona u Srbiji neće biti uklonjena ni posle raspada Jugoslavije.

I nakon promena ustava u Srbiji, Đinđić je postavio pitanje: Srbija, šta je to?

Ona nije postala država u modernom smislu “kao rezultat demokratske saglasnosti na kojoj počiva legitimna vlast”. Ni posle “ustavnih promena”, “nije tako sigurno da je ona postala država, pa čak niti da se na tom putu nalazi”.

Čime je to objašnjavao?

(Nastavlja se).

(Prenosimo iz beogradskog tjednika Novi magazin).

Još tekstova ovog autora:

• Zoran Đinđić: I filozof i političar (7)
• Zoran Đinđić: I filozof i političar (6)
• Zoran Đinđić: I filozof i političar (5)
• Zoran Đinđić: I filozof i političar (4)
• Zoran Đinđić: I filozof i političar (2)
• Zoran Đinđić: I filozof i političar (1)

» Svi tekstovi ovog autora